خفگی با دود و گاز کربنیک

(مسمومیت استنشاقی)

دود ناشی از سوختن (گازهای سمی، گاز سوخت، دود و آتش بخاری، گاز احتراق موتورها، دود حاصل از انفجارات یا آتش سوزیهای بزرگ) گازهایی بسیار سمی مانند مونواکسید کربن(گاز کرینک)، هیدروژن سولفوره، فُسژِن، گاز تتراکلریدکربن و چندین گاز دیگر دارد. دلیل اصلی مرگ افراد درحادثه های اتش سوزی خفگی ناشی از دود می باشد و نه سوختگی.

گاز کربنیک در اثر احتراق ناقص مواد آلی و تجزیه آنها مثل ذغال و چوب، ازدحام در اطاقهای در بسته و پر دود , محلهای شلوغ با پنجره های بسته به وجود می آید.اکسید دوکربن گاز خطرناک بی بو و بی رنگی است که موارد مسمومیت با آن در کشور ما بخصوص در فصل زمستان زیاد دیده میشود. آتش منقل، کرسی، اجاق، تنور، بخاری و چراغ نفت سوز در اطاقهای دربسته باعث مسمومیت با آن می گردد . مقدار گاز کربنیک در هوا خیلی کم است و اگر در هوای تنفسی به ده درصد برسد ایجاد علائم شدید و قطعی خفگی می نماید. نیمی از خفگی های با این گاز می میرند.

آسیب شناسی

منواکسیدکربن به جای اکسیژن پیوند کووالان با هموگلوبین به وجود می آورد که نمی تواند در گردش خون ریوی و در حضور اکسیژن از آن آزاد شود (میل ترکیبی 250 برابر بیشتر از اکسیژن)، ظرفیت اکسیژن رسانی به بافت سریعاً افت می کند، و خفگی شیمیایی عارض می شود. دی اکسیدکربن هم توسط هموگلوبین و هم توسط پلاسمای خون منتقل می شود. هردو از جفت عبور کرده و وارد جریان خون جنین می شوند. نیمه عمر co در خون با هوای معمولی 5 ساعت، با تجویز اکسیژن 100% 5/1 ساعت، و با اکسیژن پرفشار نیم ساعت است. 8% خفگی ها ادم ریه می گیرند که نیمی از اینها می میرند.

علائم خفگی
اولین علامت خفگی حاد عبارتند از: سردرد شدید، سرگیجه، احساس صدا در گوش، و سُستی.

به تدریج علائم پیشرونده بروز می کنند: ریزش عرق، استفراغ، تاری چشمها، حالت خفقان، کبودی نوک انگشتان دست و پا و لبها، لرز.

آخرین علامتِ خفگی اغما می باشد که به مرگ می انجامد.
کمکهای اولیه

1.      به حالت خمیده یا سینه خیز وارد محل حریق شوید یا از آن خارج گردید(دودها گرم است و به سمت بالا حرکت می کند).

2.      ابتدا باید مصدوم را به هوای آزاد منتقل کنید (سرعت انتقال اهمیت دارد زیرا ممکن است هنوز اثر گاز در محل از بین نرفته و باعث مسمومیت بیشتر بیمار و یا نجات دهنده گردد).

3.      کروات، یقه، کمر بند، و ... مصدوم را باز نمایید تا به آسانی تنفس کند.

4.      در صورت نیاز، تنفس مصنوعی را شروع نمایید(این کار را می توان تا مدتی طولانی ادامه داد).

5.      چنانچه مصدوم دچار ایست قلبی است، ماساژ قلبی ضروری است(در صورت انتقال مصدوم، تنفس مصنوعی ادامه یابد).

6.      مصدوم را گرم نگهدارید.

7.      بیمار را فورا به مرکز مجهز انتقال دهید (برای اکسیژن 100% و ترجیحاً با چادر اکسیژن، تزریق سرم وریدی و خوراکی، تجویز ضد درد و آرامبخش، درمان سوختگی، داروهای ضد اسپاسم برونش مانند آمینوفیلین و اپی نفرین، تزریق کورتون در ناراحتی شدید تنفسی یا مسمویت شدید)

برگرفته از

جزوه بهداشت و کمکهای اولیه. نوشته موحد ابطحی، مهدی. دانشگاه فرزانگان. 1391