جزیره علم

قسمت اول این نوشتار به بررسی ماده اصلی سرطانزای موجود در بنزین و گازوئیل می پردازد.

قسمت دوم این نوشتار به بررسی سرطانهای مرتبط، درمانها، بدخیم بودن، توصیه های ایمنی و وضعیت سرطان در ایران می پردازد.

قسمت سوم این نوشتار: بررسی مشخصات بنزین و گازوئیل ایرانی می پردازد

مقدمه: بنزین حاوی ماده ای به نام بنزن است با یک مولکول حلقوی که در تمام ترکیبات بنزنی و ترکیبات آروماتیک وجود دارد. بنزن به عنوان سرطانزای درجه یک معرفی شده است.

تولید: در آتش سوزی ها و آتش گرفتن جنگلها، تولید در صنایع پتروشیمی، ساخت فیبرهای مصنوعی، تولید لغزنده سازها، حشره کش ها،  برخی داروها. مهمترین منابع تولید بنزن: دود ننباکو، تمعیرگاههای خودرو، دود اگزوز خودروها، انتشار صنعتی هستند. هوای اطراف محل ذباله های خطرناک، هوای تعمیرگاه های خودرو، و هوای اطراف پمپ بنزینها مقادیر بسیار زیادی از بنزن دارند. استنشاق بخارات گازوئیل و بنزین موقع حمل آنها نیز اتفاق می افتد. دود تنباکو(پیپ، سیگار، قلیان، . .): سیگاری ها 10 برابر بیشتر از غیر یسگاری ها بنزن را به بدن خود وارد می کنند.

مکانیسم آسیب

بنزن به طور استنشاقی یا خوراکی یا در تماس با پوست می تواند به بدن آسیب برساند. مواجهه طولانی مدت با مقادیر زیاد این ماده در هوای آلوده باعث لوسمی (سرطان خون) می شود. بنزن در منابع آب سطحی و زیرزمینی و خاک نفوذ می کند و از طریق گیاهان، آب، و دیگر مواد غذایی (آشامیدن یا خوردن) ایجاد مسمومیت می کند.

کبد بنزن را به چندین متابولیت تبدیل می کند که در مغز استخوان، آنزیم میلوپروکسیداز اینها را تبدیل به بنزوکینون می کند که همگی اثر سمی بر ژنها و کروموزومها دارند. البته آنزیم کینین اکسیدوردوکتاز در مغز استخوان نیز بر این متابولیتها اثر گذاشته و سمیت آنها را بیشتر می کند. برخی افراد استعداد ژنتیکی برای سرطان گرفتن به خاطر بنزن را دارند که ژنهای مربوطه نیز شناسایی شده اند.

بنزن باعث شکسته شدن زنجیره دی ان آ و تخریب کروموزومها می شود که منجر به چند بیماری می گردد: مهمترین بیماری مغز استخوان که ارتباط آن با بنزن ثابت شده، لوسمی(سرطان خون)  میلوژنیک حاد (AML) و مزمن (CML)،  آنمی آپلاستیک، لوسمی لنفوسیتیک حاد (ALL) سندروم میلودپسلاستیک (MDS)، مولتیپل میلوم (MM) و نارسایی مغز استخوان می باشد. زنانی که مقادیر زیادی بنزن استنشاق کرده باشند اما سرطان خون نگرفته باشند، دوره های قاعدگی زنانه آنها به هم می خورد و تخمدانهای آنها کوچک می شود. جنین آنها نیز نقص در تشکیل مغز خواهد داشت (انانسفالی و اسپینا بیفیدا). مردانی که با مقادیر زیادی بنزن مواججه داشته اند، اسپرمهای معیوب خواهند داشت که منجر به عقیمی خودشان یا منجر به بیماریهای با جهش ژنی در فرزندشان خواهد شد.

استانداردها

-          مؤسسه نفت آمریکا میزان غلظت بی ضرر بنزن را صفر اعلام کرده است.

-          در آمریکا: ماده ای که یک دهم درصد یا بیشتر از ماده سرطانزا داشه باشد باید برچسب سرطانزا بودن داشته باشد.

-          بر اساس نظر سازمان محیط زیست آمریکا: حداکثر مجاز بنزن در آب آشامیدنی، پنج هزارم میلی گرم در لیتر (5 پی پی ام) است. این حداقل مقداری است که باعث سرطان خون نمی شود. حد ایده آل بنزن در آب آشامیدنی: صفر میلی گرم در لیتر (صفر پی پی ام) می باشد. طبق قوانین، وارد کردن 4.5 کیلوگرم بنزن به محیط باید گزارش شود.

-          بر اساس نظر سازمان ایمنی و سلامت شغلی آمریکا: حداکثر مجاز بنزن در آب آشامیدنی: یک هزارم میلی گرم در لیتر (1 پی پی ام) در یک دوره 8 ساعته کار در روز یا در 40 ساعت کار در هفته می باشد. حداکثر مواجهه کوتاه مدت (15 دقیقه) با بنزن 5 پی پی ام می باشد. خطر مواجهه با 1 پی پی ام بنزن در طی دوران کار احتمال مرگ به خاطر سرطان خون را به نسبت 5 در هزار کارگر مواجهه یافته بالا می برد. سطح مجاز بنزن در محیط کار: 0.5 پی پی ام

-          بر اساس نظر مؤسسه ملی ایمنی و سلامت شغلی آمریکا: همه کارگرانی که مواجهه به مدت 10 ساعت با 0.5 پی پی ام بنزن دارند باید ماسک مخصوص جهت تنفس داشته باشند. همه کارگرانی که مواجهه به مدت 15 ددقیقه با  2.5 پی پی ام بنزن دارند باید ماسک مخصوص جهت تنفس داشته باشند.

تشخیص آلودگی و مسمومیت با بنزن:

-          میزان بنزن را می توان در خون، در ادرار و در هوای تنفسی اندازه گرفت که باید در طی 24 ساعت اول پس از مواجهه آزمایش شود زیرا در خون و در کلیه و در کبد تغییر می یابد.

-          متابولیتهای بنزن را نیز می توان اندازه گرفت زیرا تا چندین روز بعد از مواجهه نیز در ادرار تغلیظ می شوند: موکونیک اسید در ادرار به کرآتینین: 500 میکرو گرم در گرم (حد مجاز)، فنیل مرکاپتوریک اسید در ادرار به کرآتینین: 25 میکرو گرم در گرم (حد مجاز).

-          مواجهه با بنزن را می توان به روش «فلورسنت اینسایتو هیبریداسیون با پروب دی ان آ» شناسایی کرد.

-          شناسایی ژنهایی که توسط بنزن یا مشتقات آن آسیب می بینند نیز امکان پذیر شده است.