جزیره علم

دوازدهمین جشنواره ملی فن آفرینی شیخ بهایی را شرکت کردم، البته فقط جمعه و شنبه! نوآوری، ایده، خلاقیت و فرصتهای کارآفرینی موج می زد! شاید به رشته پزشکی و تفسیر قرآن و حوزه علمیه من ربطی نداشت! اما خلاقیت و نوآوری محدودیت پذیر نیست! اصلاً مرز نمی شناسد! به ویژه در جریان جهانی سازی! تغییرات حاصل از جهانی سازی و موجهای حال و آینده را می توانستم مشاهده کنم! چند ایده داشتم که در این جشنواره چندین برابر شد! همینجوری رفته بودم! نه طرح مصوبی داشتم نه شرکتی! البته که یک سالی است برای «دفتر مشاوره بصیر برای پژوهش و نوآوری» تحقیق می کنم! چند درس خوب گرفتم از سخنرانی ها و ارائه تجارب مدعوین! سعی می کنم همین هفته آنها را ویرایش و منتشر کنم!

درس اول

کارآفرینی معادل Entrepreneurship نیست بلکه معادل «آفریننده ارزش اقتصادی» یا به طور خلاصه «ارزش آفرین اقتصادی» است. «ارزش آفرینی» وقتی منافع اقتصادی می آورد  که تولید کننده «ارزش اقتصادی» یا «ایده نوآورانه» یا «خلاقیت» بتوانند مالک زحمت فکری و ذهنی خود نیز باشند. یعنی «مالکیت فکری» یا همان «کپی رایت» (copy right) و «پتنت» (patent).  پس مالکیت فکری زیربنای تولید ایده و ارزش اقتصادی در بازار جهانی است. عمر یک فنآوری نیز وابسته به مالکیت فکری یا به طول دوره پتنت ثبت است. در بازار جهانی، حق انحصاری کپی رایت 20 سال است. 

به نظر نمی رسد ایرانی ها بتوانند به  راحتی و به زودی سهمی از بازار جهانی نوآوری و مالکیت فکری و پتنت داشته باشند زیرا قانون کپی رایت را امضا نکرده اند. علمکردهای موجود در ایران نیز نشان نمی دهد که احترام به مالکیت فکری ارزشمند باشد.

آیا قرآن درباره مالکیت فکری مطلبی دارد؟ این سؤالی است که منجر به یافته های زیر شد:

آیه 39 سوره نجم در این باره است: وَ أَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعى‏ 

1- «هیچ منفعتی/ثوابی/درآمدی/ . . به ملکیت انسان نمی رسد، مگر آن تلاشی را که انجام داده باشد».

2-  «لام» در للانسان، افاده ملکیت می کند.

3- آیه در سیاق استثناء است یعنی نمی شود مالکیت را برای انسانی به حساب آورد که برای کسب آن تلاش نشده باشد.

4- «ما» در ماسعی موصوله است که افاده ابهام و شمول دارد، یعنی هر تلاشی، هر کوششی، . . . 

5- مال یا منفعتی که انسان برای آن تلاش نکرده باشد، به ملکیت انسان درنمی آید مانند درآمد حاصل از قماربازی.

6- تلاش و سعی در این آیه اختصاص به امر خاصی ندارد و هرگونه تلاش فکری، نرم افزاری، سخت افزاری، مدیریتی، و . و . را شامل می شود. بدیهی است، کار فیزیکی (جسمی) عینی ترین نوع تلاش است و بخشی از انواع مختلف تلاش ها و سعی ها.

7- این آیه مبنای خوبی برای قانون مالکیت فکری، قانون کپی رایت، قانون مالکیت معنوی، و حق انحصاری پتنت می تواند باشد. البته نیاز به تحقیق و بررسی بیشتری دارد.

کلمات کلیدی:

Venture Capital

Innovation

Creativity

Entrepreneurship

Copy Right

Patent