هویت جنسی
جنسیت مقوله ای «فطری است که به طور فردی و اجتماعی ساخته و بازسازی می شود» و تمایز جنسیتی را به بار می آورد. سیر تکاملی تمایز جنسیتی انسان چنین است: حدود 3-4 سالگی، دختر می فهمد دختر است نه پسر و پسر هم می فهمد پسر است نه دختر و این را به عنوان یک واقعیت می پذیرند و متناسب آن رفتار می کنند. در آغاز دوران مدرسه (6-7 سالگی)، تمایلات دخترانه یا پسرانه شدت می گیرند و هر یک نیازهای جداگانه ای پیدا می کنند. بلوغ؛ اوج بروز و تمایز هویت جنسی است که در دختر و پسر متفاوت است. سپس پسرها (20-25 سالگی) و دخترها (18 تا 25 سالگی) به بلوغ عقلی می رسند که اوج آن در مردان در حدود40-45 سالگی و در زنان حدود 35-40 سالگی است.
بلوغ
بلوغ فرآیند تغییر در همه ابعاد هویت انسان است که منجر به تکمیل تمایز جنسیتی نیز می شود. کامل شدن تمایز جنسیتی با فعالیت جنسی همراه می باشد. این هویت جدید همان تکلیف الهی است که دختران و پسران بالغ مکلف شده و در پیشگاه الهی مسئولیت جدیدی را پیدا می کنند (تکلیف شرعی). بنابراین، بلوغ جنسی آغاز هویت جدید دینی است.بلوغ زودرس در دختر یا پسر یک بیماری پزشکی محسوب می شود.
بلوغ فرآیندی چند مرحله ای و زمانبر است و با فعال شدن مسیرهای عصبی - هورمونی آغاز شده و با تولید هورمونهای جنسی موجب بروز صفات ثانویه جنسی در دختر یا پسر می گردندکه در نهایت، توان تولید اسپرم و تخمک را بوجود می آورند. البته محرکهای جنسی می توانند باعث بلوغ زودرس شوند.
فعال شدن هیپوتالاموس دختران برای فرآیند بلوغ از حدود 9 سالگی آغاز می شود. فرآیند بلوغ حدود 13 سالگی و با اولین خونریزی زنانه (حیض شدن، پریود ماهیانه، قاعدگی، رِگل شدن)، کامل می گردد. اسلام به طور قراردادی، حداقل سن شروع تکلیف دختران را 9 سالگی تعیین کرده و اولین حیض را پایان فرآیند بلوغ می داند.
فعال شدن هیپوتالاموس پسران برای بلوغ از حدود 12 تا 15 سالگی آغاز شده و طی چند ماه فرآیند تولید سلولهای جنسی کامل شده و بلوغ به پایان می رسد که نشانه اش خروج منی از آلت تناسلی (اولین احتلام یا جُنُب شدن) می باشد. بنابراین، فرآیند بلوغ در پسران نیز نزدیک سه ماه (74 تا 85 روز) کامل می شود. دین اسلام دیرترین زمان بلوغ؛ را به طور قراردادی 15 سالگی و زودرس ترین زمان بلوغ؛ را اولین احتلام (جُنُب شدن، خروج منی از آلت تناسلی در خواب) تعیین کرده است.
گفتنی است بلوغ دختران تفاوت اساسی با بلوغ پسران دارد که نشانه تفاوت تکوینی در عملکردها و نقشهای پسران(مردان) و دختران(زنان) می باشد. از این رو می توان به اهمیت توصیه معصومین علیهم السلام در انتخاب و گزینش همسر پی برد.
میل/نیاز جنسی
میل/نیاز جنسی مقوله ای فطری است، عملکردهایی را به دنبال دارد و نقش منحصر به فردی را می سازد. ویژگی مهم میل این است که انسانیت را فدای حیوانیت می کند اما رابطه جنسی: فقط مقوله حیوانی از مفهوم نیاز جنسی و جنسیت را شامل می شود. بنابراین، میل جنسی هویت ساز است، هویتی مولد و فراتر از زمان و مکان (دنیا و آخرت). از این رو، تمایز جنسیتی برای بازخوانی اساس مقدس جوامع لازم است.
به طور مثال، مردی که با زنی زنا می کند و هر دو راضی باشند، این عمل جنسی تجاوز (رپ) نامیده می شود زیرا اگرچه جنس زن و جنس مرد نیاز جنسی خود را تأمین کرده اند، اما زن و شوهر نمی شوند، یعنی صرف تأمین نیاز جنسی هویت انسان را تغییر نمی دهد.
چون هویت جنسی بر تکلیف الهی تأثیر می گذارد، اسلام اجازه می دهد که آثار و پیامدهای این هویت جنسی نیز از راههای مجاز (شرعی) حاصل شوند. اسلام با تبلیغ ازدواج و ممنوعیت روابط جنسی خارج از محدوده خانواده، نیازهای جنسی را از سطح خواسته ها/نیازهای فردی به سطح ارزشهای اجتماعی ارتقاء می دهد. به همین خاطر، روابط دو همسر ابتدا در سطح «روابط جنسی و ارضاء غرائز حیوانی و انسانی طرفین» است که باید به سطح «ساختن هویت جدید» ارتقاء یابد. به عبارتی دیگر، بروز درستِ هویت جنسی لازمه سلامت (فردی و اجتماعی) و سعادت (مسئولیت الهی) یک مسلمان است.
بحران هویت جنسی:
چون، تکلیف الهی همزمان با بلوغ جنسی است و شروع هویت جنسی با مسئولیتها و آثار و پیامدهای خاص خودش همراه است. اگر دستیابی به این آثار و پیامدهای هویت در زمان خودش (بلوغ) نباشد و بلکه در زمان تأهل و غیره باشد، تنش ایجاد کرده و هویت جنسی جدید فرد (دختر/پسر) خدشه دار می شود. اگر دستیابی به پیامدها و آثار هویت جنسی (همسر شدن، پدر/مادر شدن، ....) با تأخیر نسبت به زمان بلوغ انجام شود و تأهل دختر یا پسر مسلمان با تأخیر انجام شود، می تواند تنش زیادی در تجلی این هویت جنسی ایجاد کند و حتی منجر به بحران هویتی گردد. در یک کلام؛ فاصله افتادن بین هویت جنسی و هویت اجتماعی موجب تزلزل در هویت می گردد.
تلاش برای یافتن هویت جنسی بدون تحول درونی منجر به توجه به جنس مخالف می گردد (روابط دختر و پسر). تغییر در روابط جنسی دو جنس موجب تغییر در ساختار خانواده می شود، بالتبع شخصیت اجتماعی و هویت اجتماعی نیز تغییر می کند و جامعه ای با هویت مسخ شده باقی می ماند. در جوامع جهان سوم که جهت گیری جنسی شروعی برای هویت اجتماعی جدید پنداشته می شود، فرآیند هویت یابی اهمیت بیشتری می یابد زیرا نوجوان باید درباره عملکرد و نقشهای جنسی خود و جنس مخالف (هویت جنسی) آگاهی یابد و بینش درستی پیدا کند. در غیر این صورت، از جهت گیری جنسی به عنوان ابزاری برای ابراز وجود و قدرت استفاده خواهد شد و سبک زندگی ویژه ای را شکل می دهد.
ابهام در مرزهای جنسیتی (مانند تغییر جنسیت، همجنس بازی، اجاره دادن رحم، بانک اسپرم و تخمک) نشانه های تغییر هویت جنسی هستند.
ابتدا هیپوتالاموس مغز موادی را برای تحریک غده هیپوفیز مغزی ساخته و آزاد می کند سپس هیپوفیز موجب فعال شدن بیضه ها و تخمدانها در دختر و پسر می شود. در نهایت، بیضه ها و تخمدانها شروع به ترشح کافی هورمونهای جنسی مردانه و زنانه می کنند.
استروژن و پروژسترون (مهمترین هورمونهای جنسی زنانه) باعث رویش موهای زیربغل و زیر ناف، برجستگی سینه ها، ترشحی شدن واژن، و ایجاد دوره های خونریزی و پاکی (عادت ماهانه) در دختران می شوند. تولید کم استروژن از دوران جنینی آغاز و تا 10 هفته پس از تولد ادامه می یابد.
هورمونهای جنسی مردانه باعث تولید اسپرم، رویش موههای صورت (سبیل و ریش) و موهای زیربغل و زیر ناف، فعال شدن غدد عرق زیر بغل، فعالیت غدد چربی، رشد عضلات و استخوانها، کلفت شدن صدا، بزرگ شدن و راست شدن آلت، و تولید منی می گردند. تولید تستوسترون از دوران جنینی به مقدار کم آغاز شده و تا 10 هفته پس از تولد برای «تمایز ظاهری پسرانه» و «رشد عمومی بدن» ادامه می یابد ولی موجب اسپرم سازی نمی شود. پس از وقفه ای چند ساله، ترشح این هورمونها حدود 3 ماه قبل از اولین احتلام مجدداً آغاز می شود که موجب فعالیت جنسی پسران می گردد.
تولید سلول زایای جنسی نر و ماده طی «تقسیم میوز» (myosis) انجام می شود: ژنهای هر آدمی در هسته سلول هستند و از DNA (رشته ای از دو زنجیره از بازهای آلی که حین تقسیم به صورت بسته های مشخصی به نام کروموزوم در می آید)، تشکیل شده اند. در تقسیم میوز، از سلولهایی با 46 کروموزوم، سلولهایی با 23 کروموزوم حاصل می شود تا بتوانند در فرآیند لقاح ترکیب شده و سلول تخم (نطفه انسان جدید) را بوجود آورند.
